Trigeminal nevralji, vücudun 12 çift kraniyal sinirinden en büyüğü ve kafadaki en yaygın sinirlerden biri olan trigeminal sinire veya 5. kraniyal sinire verilen hasarla ilişkili yüz ağrısı için kullanılan bir terimdir.
Genellikle 50 yaşın üzerindeki kişilerde ortaya çıkan trigeminal nevralji, kadınları erkeklerden daha fazla etkiler. Bu durum, multipl sklerozlu (MS) kişiler arasında genel popülasyona göre daha yaygındır.
MS hastalarında da karşılaşılan trigeminal nevralji hakkında 12 gerçek:
- Yüzün her iki tarafında birer tane olmak üzere iki trigeminal sinir vardır. Her sinirin üç ana dalı vardır:
- kafa derisinin çoğuna, alına ve başın önüne ulaşan üst veya oftalmik dal;
- burnu, yanakları ve üst çeneyi, üst dudağı, dişleri ve diş etlerini uyaran orta veya maksiller dal;
- alt çene ve alt dudağın yanı sıra dişler ve diş etlerine ulaşan alt veya mandibular dal.
- Miyelin kılıfının veya trigeminal siniri koruyan koruyucu kaplamanın hasar görmesi MS’te ağrıya neden olur. Kafatasının içindeki sinire baskı yapan bir kan damarı olması da trigeminal nevraljiye neden olabilir ve nadiren MS hastalarında bildirilmiştir.
- Trigeminal sinir ağrısı yemek yemek, diş fırçalamak, yüzü yıkamak, konuşmak, kafa hareketleri, klima, esinti / rüzgara maruz kalma veya sıcak veya soğuk yiyecekler gibi günlük aktivitelerle tetiklenebilir. Ayrıca tetik olmaksızın kendiliğinden ortaya çıkabilir.
- Ağrı birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilir. Bazıları için acı sabittir.
- Bazıları elektrik çarpması gibi ağrıyı bildirirken, diğerleri ağrı veya yanma hissi bildirir.
- Trigeminal nevralji genellikle yüzün sadece bir tarafını etkiler, ancak nadir durumlarda her iki taraf da farklı zamanlarda etkilenebilir.
- Ağrı hafif ila dayanılmaz arasında değişebilir.
- Trigeminal nevralji bazen diş ağrısı veya göz ağrısı ile karıştırılabilir; bu nedenle, diş veya göz prosedürlerini düşünmeden önce ağrının MS semptomu olup olmadığını belirlemek için bir sağlık uzmanına gidilmelidir.
- Tezgah üstü ağrı kesici ilaçlar – parol/parasetamol, aspirin veya ibuprofen gibi – trigeminal nevralji ağrısı için etkili tedaviler değildir.
- Durum genellikle başlangıçta sinir ağrısı için kullanılabilen bir antikonvülsan veya anti-epileptik ilaç olan karbamazepin ile tedavi edilir. Kas gevşetici Baclofen, kasları gevşetmeye yardımcı olmak için de verilebilir.
- İlaç etkisiz ise veya önemli yan etkilere neden olursa, ağrı sinyalleri göndermeyi durdurması için trigeminal sinire kasıtlı olarak zarar vermek için ameliyat gerekebilir.
- MS hastalarının %4-6’sının trigeminal nevralji yaşadığı tahmin edilmektedir.
Trigeminal nevraljinin semptomları nelerdir?
Trigeminal nevraljinin semptomları hastadan hastaya değişir. Ortak noktaları ise “tetikleyici bölgeler”, yani uyarıldığında yoğun bir ağrı ile tepki veren bölgelerinin olmasıdır. Ağrı birkaç saniye ve dakika ile iki saat kadar sürebilen elektrik şoklar halinde gelir.
- Yüzünüze dokunmak ya da okşamak gibi basit eylemler acı verici olabilir.
- Sıcaklıktaki değişimler, çiğnemek, konuşmak ve dişleri gıcırdatmak nevraljinin felç edici bir ağrı vermesini tetikler.
- Ağrı kafatasınızdan bir gözünüze, kulağınıza ve çenenize kadar yayılan bir yol izler.
- Bu yoğun elektrik şoklarından sonra hasta genellikle bir iki saat hiçbir şey yapamaycak bir durumdadır. Yemek yiyemez, bir şey içemez ve hatta gözlerini bile açamaz hale gelir. Sinirin yavaş yavaş durulmasını beklemek zorunda kalır.
Tedavi edilebilir mi?
Bu nöropatik hastalığın kişiden kişiye göre değiştiğini unutmamak gerekir. Bir yanda iki ay üst üste elektrik şokları yaşadıktan sonra bir süre hastalığı yok olanlar varken, diğer yanda her gün iki tarafında da ağrı yaşayan hastalar olabiliyor. Tetikleyicilerini kontrol edebilerek yaşam kalitesini artırmayı başaranlar da var.
Bu yüzden tedavinin yaklaşımı kişiye özel hale getirmeye dayalı olmalıdır. Biz yine de en yaygın uygulanan stratejilerden bazılarına bir bakalım:
- Antiepileptik ilaçlar genellikle trigeminal nevralji tedavisinde en etkili çözümdür. Karbamazepin, okskarbazepin ve gabapentin en sık kullanılan ilaçlardır.
- Amitriptilin ve nortriptilin gibi trisiklik antidepresanlar da ağrıya iyi gelen ilaçlar arasında yaygın olarak kullanılanlardır.
Son çare: ameliyat
İlaçlar işe yaramadığında ise tek çare olarak cerrahi müdahale kalıyor. İşte bu durumdaki hastalar için farklı opsiyonlar:
- Rizotomi: belirli sinir dokularına geçici hasar vererek ağrıya sebep olmasını önlemek.
- Gliserin enjekte etme: trigeminal bölgenin etrafındaki dokuları içeren, hastanın ayakta tedavi edilmesine dayalı bir uygulamadır. Tedavi en az iki yıl sürer.
- Radyofrekans lezyon uygulaması: elektrot kullanarak ağrıya sebep olan sinir dokularına hasar vermeye dayanan, hastanın yine ayakta tedavi edildiği bir yöntem. Rizotomi gibi bu da geçici bir tedavidir.
- Mikrovasküler dekompresyon: hepsinin arasında en fazla müdahale gerektiren (ve en etkili) olan operasyondur. İlk önce kulağın arkasındaki mastoid kemiğinde ufak bir delik açılır. Daha sonra da minik bir balon kullanarak trigeminal siniri dışarı iten damarın yeri düzeltilir.
Yani gördüğünüz gibi tirgeminal nevraljiyle başa çıkmanın birçok farklı yolu var. İnsan nüfusunu %8-12 gibi bir oranda etkilediği ve hastaların %70-80″lik kısmının ilaç tedavisine olumlu yanıt verdiği biliniyor. Bu da ilaç kullananların ameliyat olmasına gerek kalmayacak demek.
MSguncel.com’dan notlar:
Eğer yukarıda belirtilen şikayetleri yaşıyorsanız, lütfen bu durumu hekiminizle paylaşınız. Her ağrı veya elektriklenme direkt olarak trigeminal nevralji olmamakla birlikte, MS’e bağlı olarak bu tarz şikayetlerde ortaya çıkabilir. Bu durumu hekiminizin değerlendirmesi önemlidir.
Referanslar:
- Multiple Sclerosis News Today
- https://aklinizikesfedin.com/trigeminal-nevralji-ozellikleri-ve-tedavisi