İkincil İlerleyici Multipl Skleroz (Secondary Progressive MS, SPMS), Ataklarla Seyreden MS (RRMS) geçiren hastaların bir kısmında, hastalığın ilerleyici bir forma dönüşmesiyle ortaya çıkar. SPMS, genellikle tedavi almayan hastalarda RRMS tanısından ortalama 5-10 yıl sonra gelişir.
SPMS, atak ve iyileşme dönemlerinin ardından, atakların azalması ve iyileşmenin yetersiz hale gelmesiyle karakterizedir. Bu dönemde engellilik zamanla kademeli olarak artar. SPMS, hastalık aktivitesi kanıtı (ataklar ya da MRG değişiklikleri) ile veya olmaksızın ilerleyebilir.
SPMS’in Özellikleri ve Tanı Süreci
1. Hastalığın Özellikleri:
- Atak ve remisyon dönemlerinin ardından hastalığın ilerleyici bir forma dönüşmesi.
- Atak sayısının azalması ancak engelliliğin kademeli olarak artması.
- Stabil dönemlerin yanı sıra nadiren atakların görülebilmesi.
- Kas güçsüzlüğü ve sertlik (spastisite), yürüme ve denge problemleri, ellerde veya bacaklarda uyuşma ve karıncalanma, yorgunluk, mesane ve bağırsak problemleri ile görme sorunları görülebilir.
2. Tanı Yöntemleri:
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Hastalık aktivitesini (yeni veya büyüyen lezyonlar) ve ilerlemeyi değerlendirir.
- Beyin Omurilik Sıvısı (BOS) Analizi: MS’e özgü biyobelirteçlerin tespiti.
- Nörolojik Muayene: Hastanın semptomlarının ilerleme hızı ve geçmiş öyküsü dikkate alınır.
SPMS’in Seyri
SPMS, RRMS’i takip eden bir dönemdir ve genellikle şu şekilde tanımlanır:
- Ataklar azalmış veya tamamen durmuş olabilir.
- Ataklardan sonra tam iyileşme sağlanamaz, bu da kademeli engellilik artışına yol açar.
- Hastalık aktivitesi (ataklar veya MRG’de değişiklikler) olmadan da ilerleme devam edebilir.
Hastalık seyri bireyden bireye değişiklik gösterebilir. Bazı hastalarda engellilik hızlı bir şekilde artarken, diğerlerinde süreç daha yavaş ilerleyebilir.

Yukarıdaki grafik zaman içinde SPMS’de meydana gelebilecek hastalık aktivitesi çeşitlerini göstermektedir; ancak her kişinin SPMS deneyimi kendine özgüdür.
SPMS ataklarla seyreden MS’i (RRMS) takip eder. Hastalık aktivitesi kanıtı (ataklar ya da MRG’de değişiklikler) ile ya da olmaksızın, sakatlık zaman içinde kademeli olarak artar. SPMS’de stabil dönemlerin yanı sıra nadiren ataklar meydana gelebilir.
Takip ve Tedavi
1. Düzenli Takip:
- SPMS hastaları, hastalığın ilerlemesini izlemek ve yeni tedavi yaklaşımlarını değerlendirmek için düzenli kontrol edilmelidir.
- MR Görüntüleme: Yeni lezyonlar ve hastalık aktivitesini tespit etmek için yapılır.
- Kan Testleri ve Vitamin Seviyeleri:
- D Vitamini ve B12 Vitamini seviyeleri kontrol edilerek eksiklikler giderilmelidir.
2. Tedavi Seçenekleri:
- Hastalığı Modifiye Edici Tedaviler (DMT’ler):
- SPMS’in aktif formlarında, RRMS tedavisinde de kullanılan bazı ilaçlar nörolog tarafından uygun görülebilir.
- Yurt dışında Siponimod tedavisi kullanılmaktadır.
- İnaktif SPMS formları için gerek Türkiye’de gerek yurtdışında yeni ilaç çalışmaları devam etmektedir.
- Semptomatik Tedavi:
- Kas sertliği (spastisite) için kas gevşeticiler.
- Ağrı ve uyuşma için nöropatik ağrı ilaçları.
- Yorgunluk için enerji artırıcı ilaçlar.
- Fizyoterapi ve Rehabilitasyon:
- Hareketliliği artırmak ve kas gücünü korumak için bireysel egzersiz programları uygulanır.
- Yaşam Tarzı ve Destekleyici Yaklaşımlar:
- Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve stres yönetimi hastalığın seyrini olumlu etkileyebilir.
- Yardımcı cihazlar (ör. baston, tekerlekli sandalye) günlük aktiviteleri kolaylaştırabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
1. SPMS her RRMS hastasında gelişir mi?
Hayır, RRMS hastalarının bir kısmında SPMS’e dönüşüm görülür, ancak erken teşhis ve tedavi bu riski azaltabilir.
2. SPMS tamamen iyileştirilebilir mi?
Şu anda SPMS’in tamamen iyileşmesini sağlayan bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak, ilerlemenin yavaşlatılması ve semptomların yönetilmesi mümkündür.
3. SPMS’de hastalık aktivitesi her zaman olur mu?
Hayır, SPMS ilerlemesi, hastalık aktivitesi (ataklar veya MRG değişiklikleri) olmadan da meydana gelebilir.