Multipl Skleroz Nedir?
Multipl Skleroz (MS) hastalığı yanlış çalışan bağışıklık sistemi hücrelerinin beyin ve omuriliğe; bir başka deyişle merkezi sinir sistemine (MSS) saldırması sonucunda ortaya çıkan nörolojik bir hastalıktır.
Multipl; ‘birden fazla’ anlamına gelmektedir. Eski Yunanca “skleros” sözcüğünden köken alan, Fransızcada “patolojik doku sertleşmesi”ni tanımlamak için kullanılan “sclerose” sözcüğü dilimize ‘skleroz’ olarak geçmiştir. Multipl Skleroz’un sözcük anlamı “Çoklu Sertleşme” olarak ifade edilebilir ancak hastalık adı dilimizde “Multipl Skleroz” olarak yerleşmiş olup kısaltması MS (EMES) olarak söylenmektedir.
Henüz tam olarak anlaşılamamış nedenlerle, bağışıklık sistemi kontrolden çıkarak ya da yanlış çalışarak kendi sinir sistemine saldırmakta ve saldırdığı bölgelerde hasara sebep olmaktadır. Tıpkı elektrik kablolarının etrafındaki koruyucu kılıf gibi, sinir liflerini çevreleyen ve koruyan yağlı bir tabaka vardır. Bu tabaka miyelin olarak adlandırılmaktadır.
MS hastalığında asıl etkilenen kısım miyelindir (koruyucu kılıf), ancak sinir hücresinin akson olarak adlandırılan, elektrik kablolarında bakır tele karşılık gelen temel kısmı da hasar görebilir. Bu durum hasta kişide engelliliğe yol açabilir.
MSS’de hasar gören yerlerde bu sertleşmiş plaklar oluşmakta ve bunlar sinirlerin mesajlarını iletmelerini engellemektedir. Bunun sonucunda da görme, yürüme, konuşma ve denge gibi merkezi sinir sistemi tarafından kontrol edilen işlevlerde bazı aksamalar ortaya çıkmaktadır. Hangi beyin bölgesi tutulursa o bölgenin sorumlu olduğu vücut alanında şikayetler görülebilir.
MS hangi yaş aralığında görülür?
20-40 yaş aralığında ve kadınlarda yaklaşık 2 kat kadar daha fazla görülmesine rağmen, hemen her yaş aralığında ortaya çıkabilmektedir. Hastaların %10 kadarı çocukluk çağında ilk belirtilerini yaşarlar. Başlangıcın 15 yaşından küçüklerde ve 60 yaşından büyüklerde olması oldukça nadir olsa da mümkündür.
MS kimlerde görülür?
MS hastalığının nedenleri halen tam olarak aydınlatılamamıştır. Bu bozukluğun neden ortaya çıktığı ile ilgili bilgi birikimi bu alanda yapılan çalışmalar ışığında hızla artsa da MS’in nedeni henüz kesin olarak tespit edilebilmiş değildir.
MS kalıtsal bir hastalık değildir ancak ailelerinde MS bulunan kişilerin MS olma eğilimi diğer bireylere göre daha fazladır. Birinci derece akrabalarında MS olanlarda hastalık ortaya çıkma riski ortalama 10-20 kat artmaktadır. Ayrıca MS, tek yumurta ikizlerinde (%20-30), çift yumurta ikizlerine (%2-5) göre daha sık görülmektedir.
MS, bugün dünya çapında 2,8 milyondan fazla kişiyi etkileyen en yaygın kronik sinir sistemi hastalıklarından birisi olup tedavi almamış MS hastaları değerlendirildiğinde, genç erişkinlerde trafik kazalarından sonra en sık engellilik sebebidir. MS hastalığı her 100.000 kişi arasında 41 ila 61 kişide görülmektedir.
Temel olarak ataklarla seyreden (relapsing-remitting; RRMS) ve ilerleyici (progresif MS) olmak üzere iki şekilde karşımıza çıkar. MS hastalığının ataklı formu hastaların %85’inde görülüp daha erken yaşlarda başlama eğilimindeyken, ilerleyici MS (SPMS) daha ender olup, daha çok 40’lı yaşlarda başlayabilir.
MS nedenleri nelerdir?
Yapılan araştırmalarda hastalığa neden olabilecek çok çeşitli nedenler olduğu ileri sürülmüştür. Daha önce geçirilmiş virüs enfeksiyonları, beslenme alışkanlıkları, D vitamini eksikliği , coğrafi etmenler, vücudun savunma sistemindeki bozukluklar sorumlu tutulmuşsa da genetik ve çevresel faktörlerin de rol aldığı bir hastalık olduğuna dair kuvvetli deliller mevcuttur.
Kısaca; genetik olarak yatkın kişilerde, MS ile ilgili bilinmeyen bir virüs veya etkenin, vücudun bağışıklık sistemini olumsuz yönde harekete geçirdiği ve bağışıklık sistemini, sinirlerin miyelin tabakasına saldırmaya ve onu tahrip etmeye yönlendirdiği söylenebilir.
Referanslar:
- MS Referans Hasta Rehberi
- Atlas of MS