Birincil İlerleyici MS (Primer Progresif Multipl Skleroz, PPMS), MS’in daha nadir görülen bir türüdür ve hastaların yaklaşık %10-15’inde teşhis edilir. PPMS, ataklarla seyreden MS (RRMS) gibi belirgin ataklar olmadan, sinsi bir şekilde başlar ve yıllar içinde giderek kötüleşir. Hastalık genellikle yavaş bir ilerleme gösterir, ancak bu ilerleme hızı kişiden kişiye değişiklik gösterebilir.
PPMS, genellikle ataklarla seyreden MS’e (RRMS) göre daha ileri yaşta başlama eğilimindedir ve daha az yaygın bir formdur.
PPMS’in Özellikleri ve Tanı Süreci
1. Hastalığın Özellikleri:
- Belirgin atakların olmaması hastalığın en ayırt edici özelliğidir.Başlangıç sinsi bir şekilde olur ve semptomlar zamanla kötüleşir.İlerleme, yavaş ve sürekli bir şekilde devam eder, ancak bazı bireylerde bu süreç daha hızlı olabilir.
- En sık görülen belirti yürüme ve denge sorunları olmakla birlikte, kas sertliği (spastisite), güçsüzlük, ellerde veya bacaklarda uyuşma ve karıncalanma, yorgunluk, mesane ve bağırsak problemleri ile nadiren görme sorunları da görülebilir.
2. Tanı Yöntemleri:
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Beyin ve omurilikte MS’e özgü lezyonlar tespit edilir.
- Beyin Omurilik Sıvısı (BOS) Analizi: Oligoklonal bantların varlığı tanıyı destekler.
- Nörolojik Muayene ve Öykü: Semptomların süresi ve ilerleme şekli değerlendirilir.
PPMS’in Seyri
PPMS, genellikle RRMS’den farklı bir seyir izler:
- Semptomlar sinsi bir başlangıç yapar ve zamanla kötüleşir.
- Hastalık ilerlemesi, bireyden bireye değişiklik gösterebilir; bazı hastalarda ilerleme çok yavaşken, diğerlerinde daha hızlı olabilir.

Yukarıdaki grafik zaman içinde PPMS’de meydana gelebilecek hastalık aktivitesi çeşitlerini göstermektedir; ancak her kişinin PPMS deneyimi kendine özgüdür.
Takip ve Tedavi
1. Düzenli Takip:
- PPMS’li bireyler, semptomların ilerlemesini izlemek ve yeni tedavi yaklaşımlarını değerlendirmek için düzenli kontrol edilmelidir.
- MR Görüntüleme: Lezyonların ilerlemesini ve aktif inflamasyonu değerlendirmek için yapılır.
- Kan Testleri ve Vitamin Seviyeleri:
- Tedaviye yanıtı izlemek ve yan etkileri tespit etmek için rutin kan testleri yapılır.
- D Vitamini ve B12 Vitamini gibi vitamin seviyeleri kontrol edilerek eksiklikler giderilmelidir.
2. Tedavi Yöntemleri
- Hastalığı Modifiye Edici Tedaviler (DMT’ler):
- Ocrelizumab, PPMS için onaylanmış tek DMT’dir. İlerlemeyi yavaşlatmada etkili olabilir.
- Semptomatik Tedavi:
- Spastisiteyi yönetmek için kas gevşeticiler (ör. baklofen).
- Ağrı ve uyuşma için nöropatik ağrı ilaçları (ör. gabapentin).
- Yorgunluğu azaltmak için enerji artırıcı ilaçlar (ör. modafinil).
- Fizyoterapi ve Rehabilitasyon:
- Kas gücünü ve hareketliliği korumak için bireye özel egzersiz programları önerilir.
- Yaşam Tarzı ve Destekleyici Yaklaşımlar:
- Sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz ve stresi azaltma teknikleri hastalığın seyrini olumlu etkileyebilir.
- Yardımcı cihazlar (ör. baston, tekerlekli sandalye) günlük aktiviteleri kolaylaştırabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
1. PPMS’te neden belirgin ataklar görülmez?
PPMS’te hastalık, sinir liflerinin miyelin kılıfında ve kendisinde ilerleyici hasar ile karakterizedir. Bu, daha yavaş ve sürekli bir ilerlemeye neden olur.
2. PPMS tamamen iyileştirilebilir mi?
Şu anda PPMS’in tamamen iyileşmesini sağlayan bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak, ilerlemeyi yavaşlatmak ve semptomları yönetmek kısmen de olsa mümkündür.
3. PPMS diğer MS türlerinden nasıl ayrılır?
PPMS, ataklarla seyreden MS’ten farklı olarak belirgin ataklar olmadan, sürekli bir ilerleme gösterir. Nöroloji uzmanınız hastalık öyküsü, şikayetler ve muayene sonrasında MS tipinizi ayırt edebilir.