Page 17 - MS'te Mesane Disfonksiyonu ve Rehabilitasyonu Bülteni

MS’TE MESANE DİSFONKSİYONU VE REHABİLİTASYONU
- Tolteridon tartarat; (Detrusitol 1 mg tablet, SR 4 mg kapsül)
- Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarının yönetimi konusunda bir
vücuttaki diğer kaslar gibi kuvvetli ve yeterince kasılabiliyor olması
günde 2 kez 2 mg dozunda ya da uzun salınımlı formu için günde
görüş birliği yoktur. Ancak şiddetli enfeksiyonlar ilerleyip her iki
1 kez 4 mg dozunda kullanılır.
gerekir.
cinsiyette ciddi böbrek enfeksiyonlarına dönüşebilmektedir. Bu
nedenle ciddi takibi gerekir.
- Propanteline; (Bantinova 15 mg draje), günde 4 kez 15 mg
Pelvik taban kasları MS’in
dozunda kullanılır.
yarattığı patolojiye (yukarıda
detaylıca ele alınmıştır) ek olarak
- Temiz aralıklı kateterizasyon (TAK); ince esnek ve kaygan bir
veya başka bir çok nedenden
- Botulinum toksin; şiddetli aşırı aktif mesane bulguları olan
dolayı zayıflayabilir.
hastalarda son basamak olarak önerilir.
sonda ile idrar torbasına girerek idrarın boşaltılması işlemidir,
İdrarı boşaltma güçlüğü olan hastalarda prostat büyümesi
- Uzun süreli kateterizasyon; idrar torbasına uzun süreli kalıcı
sonda yerleştirilmesi işlemidir, artık TAK mümkün değilse önerilir.
tedavisinde kullanılan alfa bloker ilaçlar kullanılabilir.
Bunlardan bazıları aşağıda listelenmiştir:
- Suprapubik vibrasyon; karın ön duvarına yerleştirilen bir uyarıcı
- Prazosin (Minipress, Vasoflex, Lantopres, Hypovase)
(stimülatör) ile idrar torbası üzerinde titreşimler oluşturarak idrar
- Terazosin (Teranar 5 mg tb)
torbasının boşalmasını kolaylaştırma işlemidir, idrar boşaltma
• Gebelik ve doğum sırasında oluşan kas hasarı
- Doksazosin (Cardura 4 mg tb)
• Hormonel değişiklikler
- Tamsülosin; (Flomax 0,4 mg tb) günde 1 kez 0,4 mg, gerekirse
güçlüğü olan hastalarda kullanılabilir ve kullanımı sınırlıdır.
• Prostat ameliyatı
2-4 hafta sonra günde bir kez 0,8 mg kullanılabilir
• Pelvik travma veya cerrahi
Çok nadir olarak özellikle tedavilere dirençli bazı hastalarda
Sık idrara çıkma şikayeti olan hastalarda;
üroloji ile iş birliği yapılarak cerrahi tedaviler de
• Kabızlık
• Sürekli öksürük
uygulanabilmektedir.
• Obezite veya fazla kilolu olmak
- Desmopressin; (Minirin 0,1 ve 0,2 mg tablet, 1 mg/mL burun
• Tekrarlanan ağır kaldırma
spreyi ) antidiüretik hormondur. Oral form için önerilen doz günde 1
B. KONVANSİYONEL TEDAVİLER
kez 100-400 μg yani 0,1-0,4 mg. Burun spreyi için önerilen doz
• Egzersiz eksikliği
GENEL BİLGİLENDİRME
günde 1 kez 10-40 μg, 1 doz sprey 10 μg’ye denk gelmektedir.
Pelvik Taban Rehabilitasyonu
İdrar yolu enfeksiyonlarında görülen işeme sorunlarının
Pelvik Taban Kasları
Üriner, bağırsak ve cinsel işlev bozuklukları
tedavisi;
MS’li bireylerde en sık görülen ve
Pelvik taban kasları, vücudun arkasındaki kuyruk sokumu
kemiğinden öndeki kasık kemiğine uzanan hamak şeklindeki
engelleyici pelvik taban bozukluklarıdır.
- Hastada idrar yaparken yanma, sık idrara çıkma gibi
yakınmalara yol açan idrar yolu enfeksiyonları geniş spektrumlu
Pelvik taban işlev bozukluğu MS'li kişilerde
kaslardır. Bu kaslar idrar, dışkı ve gazın geçişini kontrol ederek
günlük yaşam aktivitelerinin performansını,
mesaneyi ve bağırsak bölgesini desteklerler. Ayrıca cinsel
antibiyotikler ile tedavi edilir ve kültür sonucuna göre tedavi
fonksiyonun korunmasında da önemli rolleri vardır.
yürümeyi ve yaşam kalitesini olumsuz
düzenlenir.
yönde etkilemektedir.
detaylıca anlattığımız gibi kasın. Ardından gevşeyin. Hareketi aynı
başlayın. Kegel egzersizlerini ayakta yapmak idrar tutma
Gelişmiş pelvik taban egzersizleri genellikle ayakta yapılır. Çünkü
kontrolünüzü daha çok geliştirmenizi sağlayacaktır. şekilde tekrarlayın. pelvik taban kaslarının, dik durma pozisyonunda yerçekimi
kuvvetine karşı pelvik içeriğin ağırlığını kaldırarak daha fazla
Yukarıda açıklanan yavaş kasılmaları yaptıktan sonra, 5-10 kere çok
hızlı kasılma (sıkıştırma) yapın.
Ayakta durma aynı zamanda pelvik taban egzersizleri için en iyi
Hızlı kasılmalar, idrar çıkışını hızla durdurarak idrar kaçırmayı 2. Dik Oturmak fonksiyonel eğitim pozisyonudur. Çünkü bu pozisyon, gün boyunca
önlemeye yardımcı olabilir. ayakta dururken veya yürürken pelvik taban kaslarının çalışması
Sırt üstü yapılan egzersizlerde kontrol sağlandıktan sonra oturma gereken pozisyondur. Ayrıca idrar kaçırmalar genellikle ayaktayken
Kegel Egzersizleri İçin En İyi 3 Pozisyon pozisyonuna geçilir. Bu pozisyonda egzersiz yapmak ayakta
yapmaktan daha kolay fakat sırt üstü yatarak yapmaktan daha önemlidir.
İlerleyen pelvik taban egzersiz pozisyonları, pelvik taban kaslarına
etki eden yerçekiminin direnç kuvvetini kademeli olarak artıran gerektirir. Bu pozisyonda egzersiz yaparken yatarak ve oturarak yapılan
pelvik egzersiz pozisyonlarını içerir. pozisyonlardaki gibi karın, sırt ve bacak kaslarının kasılmadığından
Egzersizin Pozisyonu ve Yapılışı: emin olun.
Bu pozisyonu kullanırken, pelvik taban kas Ayakta, rahat olduğunuz pozisyonda, aynı sırt üstü yatar
hareketini optimize etmek için sandalyenin pozisyonda olduğu gibi pelvik taban kaslarını kasın. Bir süre
ucuna doğru oturun. bekleyin ve gevşeyin.
Sırt üstü yapılan egzersizlerdeki gibi karın, Kegel egzersizini ayakta dururken, oturup kalkarken veya yürürken
sırt, kalça ve bacak kaslarını kullanmadan yaparak ilerleme kaydedebilirsiniz.
1. Uzanmak pelvik taban kaslarınızı sıkın.
Pelvik kaslarınızı doğru kullanmayı öğrendiğinizde Kegel egzersizini
Pelvik taban egzersizlerine yeni başlayanlar için en iyi pozisyon
genellikle uzanmaktır. Bu pozisyon kolay bir başlangıçtır çünkü, yüzeyinden uzaklaştığını hissedeceksiniz. Bir süre bekledikten sonra
pelvik taban kaslarının ve pelvik içeriğin ağırlığının dik pozisyonlarda
meydana gelen yerçekimine karşı kaldırılmasını önler.
3. Ayakta Durmak
Egzersizin Pozisyonu ve Yapılışı:
Çoğu insan Kegel egzersizlerini yatakta
Dizler bükülmüş olarak sırt üstü yatın. yatarken veya sandalyede otururken
(aşağıda gösterilmiştir) Karın, sırt, yapmayı tercih eder fakat bu egzersizler
kalça ve bacak kaslarınızı kasmadan kendinizi rahat hissettiğiniz
pelvik taban kaslarını yukarıda herhangi bir pozisyonda yapılabilir. yerden bir şey alırken ya da bacak veya karın antrenmanı yaparken
Kegel egzersizini kolaylıkla yapabilirsiniz.
13
4. ELEKTRİK STİMÜLASYONU
Elektrik stimülasyonu stres ve/veya sıkışma üriner inkontinans
tedavisinde kullanılan, basit, girişimsel olmayan, ucuz bir tedavi
modalitesidir.
Amaç, vajina veya anüse yerleştirilen elektrotlarla pudental sinirin
uyarılmasıdır.
Farklı frekansta akımlar değişik şekillerde kullanılabilinir. Hasta 3-4
seanstan sonra hangi kasını kasabileceğini öğrenebilmektedir.
Perinenin yukarıya doğru hareketi egzersizin doğru yapıldığına
işarettir.
Yapılması gerekenler;
A. FARMAKOLOJİK TEDAVİLER
• Hastalardan ayrıntılı öykü alınması ve fizik muayeneleri oldukça
önemlidir.
Benzer yakınmalara neden olabilecek erkeklerde prostat büyümesi,
idrar borusu problemleri gibi diğer sebepler gerektiğinde üroloji
hekimine danışılarak dışlanmalıdır.
MS’li hastalarda sık görülen işeme bozuklukları;
- Sık idrara çıkma,
• Tam idrar tahlili ve idrar kültürü yapılmalıdır.
- Urgency (acil idrar yapma gereksinimi),
• İşeme sonrası idrar torbasında kalan idrar miktarının
- Noktüri (gece idrar yapma ihtiyacı ile uyanma)
(postmiksiyon rezidü idrar hacmi) ölçülmesi ve ultrason tanıya
• İdrar yolları enfeksiyonları, özellikle MS’li kadınlarda sık görülür ve
yardımcı olur.
işeme bozukluğunun artmasına neden olabilir.
• Hastaların bir bölümünde ürodinamik çalışmalar gerekebilir.
• İşeme bozukluğu çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir.
Ürodinamik çalışma için öncelikle idrar torbasının tamamen
boşaltılması sağlanır. Ardından biri idrar torbası içerisine, biri de
makata yumuşak, can yakmayan basınç kateterleri yerleştirilir. İdrar
• Detrüsor kas hiperaktivitesi: Detrüsor denen kas idrar torbasını
(mesane) çepeçevre sarar. Bu kas idrar torbasına idrar dolarken
torbası içerisine yerleştirilen kateter bir özel bir pompaya bağlıdır ve
pompa idrar torbası içerisine ölçüm cihazının belirlediği hızla su
gevşer, işeme sırasında kasılır. Detrusör kası MS nedeniyle fazla
çalışırsa idrar torbası tam dolmadan kişide işeme isteği belirir;
pompalar.
bunun sonucunda kişi çok acil olarak işeme isteği ile çok sık idrara
Hem idrar torbası dolarken hem de dolduktan sonra hastanın
işemesi ile detrüsor kasının ve sfinkter denen büzgen kasının
çıkar.
elektriksel aktivitesi ölçülür.
• Detrüsor - sfinkter dissinerjisi: İdrar torbasının bitiminde büzgen
Genel öneriler
kası denen musluk işlevi gören bir kas bulunur. İşeme sırasında idrar
torbası kasılırken bu kasın gevşemesi gerekir. Gevşemezse
- Aşırı aktif idrar torbası bulguları olan hastaların günlük sıvı
“detrüsör-sfinkter dissinerjisi” olarak isimlendirilen durum oluşur ve
hasta işemekte, idrar torbasını boşaltmakta zorlanır, ya da idrarını
alımının 1-2 litreye sınırlandırılması önerilir. Ayrıca akşam yatağa
yapamaz.
girmeden 2 saat önce su içmeyi bırakma gibi öneriler de
verilebilir.
Bazı hastalarda hem çok sık idrar yapma isteği hem de idrarını
- Pelvik taban egzersizleri aşırı aktif idrar torbası bulguları olan
boşaltamama sorunu birlikte görülebilir. Bu hastalarda hedef böbrek
hastalarda faydalı olabilir. Pelvik taban egzersizlerinden detaylıca
fonksiyonlarını korumak ve idrar yolu enfeksiyonlarının önüne
geçerek diğer MS yakınmalarının artmasını engellemek olmalıdır.
bahsedeceğiz.
İdrar yapmalar ya da kaçırmalar arasında 1 saatten daha kısa bir
süre varsa, gün içerisinde 30 dakikada bir idrar yaparak eğitim
1. Mesane eğitimi
Kaslarınızı bulmanın en kolay yollarından biri idrar yaparkendir.
programına başlanır. İdrarınız gelmese dahi 30 dakikada bir tuvalete
2. Pelvik taban kaslarının yeniden eğitimi - Kegel Egzersizi
gidilip idrar yapmaya çalışılmalıdır.
3. Biofeedback
• İdrara çıkarken idrar akışını durdurmaya
İdrar yapma saatleri buna göre belirlenerek not edilir.
veya yavaşlatmaya çalışın.
4. Elektriksel stimülasyonu
(İdrar çıkışını durdurmayı sadece
pelvik taban kaslarını kullanmayı
Gibi uygulamaları içermektedir.
• İdrar Yapmalar Arasındaki Süreyi Giderek Arttırma
öğrenirken veya ilerlemeyi
1. MESANE EĞİTİMİ
Her başarılı haftadan sonra işemeler arasındaki süre 30 dakika
kontrol ederken deneyin)
artırılır.
• Günlük idrar miktarı 1200-1600 ml olmalıdır.
• Bu sırada kalçanızdaki, bacaklarınızdaki
veya karnınızdaki kasları kasmamaya
2. PELVİK TABAN EGZERSİZLERİ / KEGEL EGZERSİZLERİ
• Kronik öksürük ve kabızlık
ve nefesinizi tutmamaya dikkat edin.
Kegel Egzersizi Nedir?
idrar kaçırmayı artırır.
Bu nedenle tedavi edilmesi gereklidir.
• İdrar akışını yavaşlatabildiğiniz veya
Pelvik taban kaslarının egzersizleri ilk kez Kegel tarafından tarif
durdurabildiğiniz zaman, bu kasları
• Kilo fazlalığı varsa kilo verilmeli,
başarılı bir şekilde kullanmış olursunuz.
edildiğinden ötürü Kegel egzersizleri olarak adlandırılmaktadır.
sigara kullanımı varsa bırakılmalıdır.
• Veya sanki gazınız geldiğinde gazınızı durdurmaya
Kegel tarafından önerilen pelvik taban rehabilitasyonu, “pelvik
• Sıvı gıdalar ve lifli besinlerin alınması kabızlığı önler. Kola, kahve,
çalışıyormuşsunuz gibi anüsün etrafını sıkın. Doğru kasları
tabanı oluşturan kasların fonksiyonlarının korunması ve
bulduğunuzdan emin olana kadar birkaç kez sıkın ve bırakın.
geliştirilmesi” için düzenli olarak tekrarlanan bir dizi egzersize
çay, çikolata ve alkol idrar yapma ihtiyacını artırabilir bu nedenle
diyetten çıkarılmalıdır.
dayanmaktadır.
• Bu kasları sıkmak çekme hissi verir; bunlar pelvik egzersizler için
Zamanlı İşeme Programı- Mesane Eğitimi
Kegel Egzersizleri Yapmanın Ne Gibi Faydaları Vardır?
doğru kaslardır.
• Bağırsak ve mesane kontrolünü iyileştirmek
• İdrar Takibi ve Zamanlı İşeme
• Gaz çıkışını kontrol etmeye yardımcı olmak
• İdrar ve dışkı sızıntısını önlemek
Üç günlük idrar takvimi tamamlanır (idrar yapılan saatler not alınır)
Günlük idrar takviminden, idrar yapmalar arasındaki en kısa zaman
• Mesanenin tamamen boşalmasına yardımcı olmak
bulunur.
• Ereksiyona ulaşmada yardımcı olmak
• Erken boşalmayı önlemeye yardımcı olmak
• Pelvisle alakalı ağrıyı azaltmak
İdrar yapmalar ya da kaçırmalar arasında 1 saatten daha uzun bir
süre varsa, gün içerisinde 60 dakikada bir idrar yaparak eğitim
• Dışkılama yeteneğini geliştirmek
• Kasları doğuma uygun hale getirmek
programına başlanır. İdrarınız gelmese dahi 60 dakikada bir tuvalete
gidilip idrar yapmaya çalışılmalıdır.
Dikkat edilmesi gerekenler:
İşeme güçlüğü olan hastalarda tedavi; Pelvik taban kaslarının fonksiyonlarını gerçekleştirebilmesi için Pelvik taban rehabilitasyonu, Bu egzersizlerden bir veya bir kaçını yapmanız yeterli olacaktır. Pelvik Taban Kaslarını Doğru Şekilde Nasıl Bulabilirim?
Kegel egzersizlerini yaptıktan sonra pelvik taban kaslarını esnetip
rahatlatmak için;
Kegel Egzersizlerinin Sonuçlarını Ne Zaman Göreceksiniz? Kasları nasıl doğru şekilde gevşeteceğinizi ve güçlendireceğinizi
Aynı egzersizi yan yatarak veya yüzüstü yatarak da yapabilirsiniz. çalışması gerekir. 1. Derin diyafram solunumu yapın: öğrenirseniz, Kegel egzersizleri zararlı değildir.
Elinizi göğüs kafesinin bittiği sınıra yakın Günde üç kez Kegel egzersizi yaparsanız, dört ila altı hafta içinde
karnınızın üzerine yerleştirin ve elinizin altına mesane kontrolünün daha iyi olduğunu göreceksiniz. Ama büyük bir Kegel egzersizlerini yaparken herhangi bir ağrı hissetmemelisiniz.
burundan derin nefes alın. değişikliğin görülmesi 6 ay kadar sürebilir. Ağrınız varsa, egzersizi yanlış yapıyor olabilirsiniz. Bu noktada süreci
Yavaşça ağızdan nefes verin. iyi bilen bir sağlık uzmanına danışın.
Hareketi 2-3 defa tekrarlayın. Bazı kişiler bu iyileşmeyi beklenenden daha erken bazıları ise daha
olur. Bu nedenle ayakta yapılan Kegel egzersizleri idrar kaçırma için geç görebilir. Çünkü sonuç kişiden kişiye değişir. Bu egzersizi yaparken pelvik taban kaslarınız yorulabilir. Yorgunluk
olduğunda durun ve egzersizi daha sonra yapın.
zordur. Çünkü pelvik taban kasları üzerinde daha fazla kontrol 2. Child’s Pose pozisyonunda esneyin: İyileşmelerinizi fark etmenize yardımcı olması için her gün idrar
Görseldeki W pozisyonuna gelin ve kaçağınızı not etmeye çalışın. Kegel egzersizlerinde de aynı diğer egzersizler gibi aşırıya
10 sn bekleyin. Hareketi 2-3 defa tekrarlayın. kaçmamalısınız.
3 ayda herhangi bir değişiklik görmüyorsanız Kegel egzersizleri için
doğru kasları bulamamış olabilirsiniz. İdrar akışınızı durdurmak için çok fazla zaman harcamamalısınız
çünkü bu, idrarla ilişkili diğer organlarınız için zararlı olabilir.
Pelvik taban kaslarını doğru öğrenebilmeniz için doktorunuza veya
3. Happy Baby pozisyonunda esneyin: fizyoterapistinize başvurun. İdrar sondanız varsa Kegel egzersizlerini yapmayınız.
Görseldeki pozisyona gelin ve
10 sn bekleyin. Hareketi 2-3 defa tekrarlayın. Kegel Egzersizi Cinsel Yaşamınızı İyileştirebilir Mi? Ağrı ve Kegel Egzersizleri
Kegel egzersizlerinin hem kadınlar hem de erkekler için cinsel Kegel egzersizleri sırasında ve
faydaları olabilir. sonrasında normalde ağrı
Bu egzersiz sırasında anüs ve perine bölgesinin çekilerek oturma günlük aktiviteleriniz sırasında veya egzersiz yaparken rahatlıkla hissetmemeniz gerekmektedir.
yapabilirsiniz. 4. Yogi squat pozisyonunda esneyin: International Urogynecology Journal'daki bilim adamlarına göre, Fakat egzersiz yaparken yanlış
gevşeyin. Görseldeki pozisyona gelin ve birkaç çalışma Kegel egzersizleri ile kadınlarda daha iyi cinsel işlev kasları kullanıyorsanız kendinizi
10 sn bekleyin. Hareketi 2-3 defa tekrarlayın. arasında bağlantı kurmuştur. rahatsız hissedebilirsiniz.
Cinsel Tıp İncelemelerinde bildirilen araştırma, Kegel egzersizlerinin Egzersizleri yaptıktan sonra sırt
erkeklerde cinsel işlev bozukluğunun tedavisine de yardımcı veya mide ağrısı çekiyorsanız pelvik
olabileceğini düşündürmektedir. taban kaslarınız yerine mide veya
5. Sphinx pozisyonu: sırt kaslarınızı kullanıyor veya çok
Ör: Diş fırçalarken, tv izlerken, masa başında çalışırken, çömelip pozisyona gelin ve 10 sn bekleyin. fazla kasları yoruyor olabilirsiniz.
Hareketi 2-3 defa tekrarlayın.